Ekşi Sözlük, kayıtlı yazarların yorumlarını içeren bir katılımcı sözlüktür. Türkiye'deki katılımcı sözlükler arasında en fazla toplam ve aylık tanım yapılan sitedir.12
Site 1999 yılında Sedat Kapanoğlu tarafından "sourtimes.org" sitesinin bir parçası olarak oluşturulmuştur. Sloganı "Kutsal bilgi kaynağı"dır. İlk girilen başlık "pena"dır.34 Site, daha sonraları artan popülaritesiyle birlikte sourtimes.org'un esas parçası haline gelmiştir. Sedat Kapanoğlu, birçok konuşmasında, Otostopçunun Galaksi Rehberi kitabının siteyi kurmasında esin kaynağı olduğunu belirtmiştir.5 2017 yılında hem iOS hem de Android için resmî Ekşi Sözlük mobil uygulaması yayınlanmıştır.6 iOS uygulaması uzun bir aradan sonra 2020 yılında güncellenmiş ve birçok özellik eklenmiştir.7 7 Nisan 2020'de Ekşi Sözlük tarafından entrylere görsel yükleme özelliği duyurulmuştur. Bu sayede yazarlar, girdikleri entrylere 10 taneye kadar görsel ekleyebilmektedir.8
Yazarların yazdıkları sözlük kuralları dahilinde denetlenmekte ve uygunsuz bulunan yazılar moderatörler ve gammaz adı verilen gönüllü sözlük üyeleri iş birliği ile silinmektedir. Ancak on birinci nesil alımlarından sonra gammazlık statüsü sadece belirli bir grup yazara değil her yazara verilmiştir. Şu anda sözlükteki her yazar aynı zamanda gammazdır. Sözlük yazarları da sözlük kurallarına uymadıklarında sözlükten çıkarılmaktadır. Girilen bilgilerin bilimsel veya nesnel, yahut tarafsız olmasına gerek yoktur. Kullanılan dilin zaman zaman argo içermesi mümkündür. Bazı başlıklar altında ise "tanım cümleleri" biçiminde web forumlarındakilere benzer karşılıklı tartışmalar göze çarpmaktadır. Sözlüğün bu özgür yapısı zaman zaman hukukî meselelere yol açabilmektedir.
Yazar alımlarının sürekli yapılmaması nedeniyle, alımların yapıldığı kısa süreler boyunca yazar olmak için başvuruda bulunan kullanıcılar belirli gruplara ait sayılırlardı. Bu gruplara nesil denirdi ve bu yapı kaldırılmadan önce sözlük içindeki hiyerarşik yapılanmada etkileyici faktör olmamalarına rağmen birer statü göstergesi olarak görülebiliyorlardı. 19 Mayıs 2004 tarihinde altıncı nesil yazar alımları yapılmıştır. 2005 yılındaki yazar alımındaki karışıklık göz önünde bulundurularak kayıtlı okur alınmaya başlanmıştır. Aralık 2005 itibarı ile yedinci nesil yazarlar da sözlüğe dahil olmuşlardır. Yedinci nesil yazarların büyük çoğunluğunu kitap toplama kampanyasına katkıda bulunmuş olan hayırsever kayıtlı okurlar oluşturmaktadır. Aralık 2007'de sekizinci ve dokuzuncu nesil alımları başlamış ve on binlerce kişi çaylak (yazar adayı) olmuştur. 21 Aralık 2008'de, 6 Haziran 2008 öncesi kayıtlı çaylaklar yazar olma hakkını kazanarak "sabırtaşı yazar" unvanını almışlardır. 2010 itibarı ile nesil hiyerarşisi kaldırılmıştır.10 Yazarlara ve kayıtlı okurlara, diğer yazarların girdikleri maddelerin (sözlük jargonunda "entry") okunulmasına, beğenilip beğenilmemesine göre oylama hakkı verilmiştir. En az 1000 entry giren yazarlara "azimli" unvanı verilmektedir.11 Belirli bir oylamadan sonra o yazarın puanı (sözlük jargonunda "karma") diğer yazarlar tarafından görülebilmektedir. Yazar adayı olan kullanıcıların çaylak onay listelerindeki sıralamaları sözlükteki ilk 10 entry'yi ne zaman doldurduklarına göre ve her gün hesabına giriş yapan yazarlar arasında yeniden belirlenmektedir.
Yazarlar, zirve adını verdikleri organizasyonlarda farklı şehirlerde, farklı etkinlikler için bir araya gelmektedir.12 Ekşi Sözlük kullanıcıları, eski site tasarımında13 topluluğu oluşturan kullanıcıların hazırladığı 500'e yakın arayüzü kullanabilmekteydi, ancak eski site artık aktif değildir. Yeni tasarımda ise tema seçeneği bulunmamaktadır.
Sitenin yayınlanan bilgilerin doğruluğu ile ilgili bir iddiası olmadığından zaman zaman yanlış bilinen şeylerin yayılmasına da neden olabilmektedir.
Ekşi Sözlük'e üye olunduğu gibi entry girilebilir ancak bu entry'lere yalnızca "çaylaklar" isimli frame (çerçeve) altından entrylerine ulaşılabilir. Çaylak üyeler Yazar mertebesine yükselebilmek için yönetimin belirlemiş olduğu bazı kriterleri sağlamalıdır. Bu kriterler 10 entry girişi yapılması ve bu girilen entrylerin bilgi verici, uzun ve sözlük formatına uygun olmasıdır. Çaylaklar Yazar olmak için siteye 90 Gün içerisinde en az 1 defa sözlüğe giriş yapmalıdır, aksi takdirde üyelik çaylak onay listesinde pasif hale gelir ve sıranın sonuna atılır.
Çaylakların giriş yaptığı entryler Google gibi arama motoru sonuçlarında üye yazar olana kadar gözükmez. Çaylakların giriş yaptığı entryler bağlantı içeremez.
Karma sistemi Ekşi Sözlük'te yazarların girdikleri entrylerin oylanması sonucunda tabi tutulduğu bir sınıflandırmadır. Sınıflandırma işleminin nasıl yapıldığı ile ilgili site yönetimi tarafından yapılmış net bir açıklama bulunmamaktadır. Bir yazarın karma puanının hesaplanabilmesi için en az 500 entry girişi yapması gerekmektedir. Girilen tüm entry'lerin oylanması ile bir karma puanı hesaplanır. Toplanan karma puanlarına karşılık gelen unvanlar mevcuttur.
1000 üstü: çapulcu
1000: ohannesburg!
950-999: highlander, ormanda on kaplan gücünde
900-949: halk kahramanı
880-899: türkiye'nin popstarı
870-879: fevkalbeşer
860-869: anka kuşu
850-859: rating canavari
800-849: gençlerin sevgilisi
780-799: energizer tavşanı
750-779: tadına doyum olmaz
720-749: her eve lazım
700-719: şamda kayısı
667-699: şekerpare
666: entry uğruna ruhunu satmış
650-665: leziz
630-649: baldan tatlı
620-629: bal küpü
600-619: şeker abi
570-599: prezantabl
550-569: aklıselim
530-549: mülayim ama sempatik
500-529: mangal yürekli rişar
470-499: bıçkın
450-469: ağır abi
430-449: delikanlı
400-429: hippi
370-399: çetrefilli
350-369: battal gazi
300-349: anadolu çocuğu
250-299: hırçın golcü
200-249: anarşist
150-199: kofti anarşist
120-149: çılgın
100-119: padawan
50-99: müzmin yedek
40-49: minyonların sevgilisi
30-39: iç güveysinden hallice
20-29: kaotik nötral
10-19: kızgın kumlardan serin sulara
(-1)- 9: düzadam
İstanbul Emniyet Müdürlüğü'nün, sitedeki 'esrar' başlığı altındaki yazıların, gençlere uyuşturucuyu özendirdiği gerekçesiyle şikayette bulunması üzerine, İstanbul Üçüncü Sulh Ceza Mahkemesi, Ekşi Sözlük'e erişimin süresiz engellenmesine karar vermiştir.14
Aylarca siteye Türk Telekom'un DNS engellemesi yüzünden doğrudan bağlantı yapılamamıştır. Engelleme Haziran 2006'da Ekşi Sözlük'ün avukatları tarafından yapılan başvuru sonucunda kaldırılmıştır.
17 Nisan 2007 günü sitede, Adnan Hoca olarak bilinen Adnan Oktar'a hakaret edildiği iddiası ile Eyüpsultan
Şubat 2008'de Türkiye'deki internet sansürlerini protesto etmek amacı ile sözlük logosunun üstüne siyah bir bant eklenmiştir.
Site hakkında son yaptırım 29 Eylül 2008'de uygulanmaya başlanmış; Türkiye'deki internet kullanıcılarının siteye erişimi mahkeme kararıyla engellenmesine yönelik bu uygulama yalnızca üç saat sürmüştür.16
1 Şubat 2010 tarihinde Fatih Altaylı Ekşi Sözlük hakkında "Ekşimiş Ruhların Buluşma Yeri" başlıklı bir yazı yazdı.17 Bunun üzerine Ekşi Sözlük yazarlarına hakaret ettiği gerekçesiyle hakkında dava açılan Fatih Altaylı gazetedeki köşesinden bir tekzip yayınlamak zorunda kaldı.18 Buna karşılık olarak Fatih Altaylı Ekşi Sözlük'teki hakaret ve iftira içerikli yorumlarla ilgili Beyoğlu 4. Sulh Ceza Mahkemesinde açtığı dava sonucunda kendisi hakkında yazılan 97 yorumu mahkeme kararıyla yayından kaldırdı.1920
21 Nisan 2011'de Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB), sözlüğün sunucusuna gönderdiği elektronik postada, sunucudan, yer sağlayıcılık hizmetine son verilmesi istenmiştir.2122 TİB İnternet Daire Başkanı Osman Nihat Şen yaptığı açıklamada sözlüğün, yasaklanacaklar listesine yanlışlıkla eklendiğini belirtmiştir.23
21 Haziran 2011 tarihinde 35 Ekşi Sözlük yazarı, "manevi değerlere hakaret" ettikleri gerekçesiyle polis tarafından ifadeleri alınmıştır. Sözlük yönetiminin, yazarların kimlik bilgilerini paylaşması yazarların tepkisine neden olmuş, bazıları sözlükten ayrılarak binlerce yazısını silmiştir. Bir günlük siteye girmeme boykotu yapılmıştır.2425
Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi öğretim üyesi Yusuf Devran, Ekşi Sözlük'te kendisi hakkında hakaret içerikli mesajlar bulunduğu iddiasıyla suç duyurusunda bulunmuş, 2 Ekşi Sözlük yazarı İstanbul 25'inci Sulh Ceza Mahkemesinde yargılanmış, mahkeme 3 yıl içinde bir daha suç işlenmemesi şartı ile kovuşturmayı tecil etmiştir.26
Avukat Sabire Meltem Banko, iddialara göre uyurken açık bıraktığı Periscope yayınında çıkan sesler nedeniyle sözlükte gündem olmuş, hakkında yazılanları ayrım gözetmeksizin mahkeme kararlarıyla sildirmesi ile sözlük gündeminden ayrıca düşmemiş ve Streisand etkisi yaratmıştır.2728
Ekşi Sözlük'ün gerek yönetimi gerekse içeriği akademisyen, yazar, gazeteci, siyasetçi ve sanatçılar gibi toplumun farklı kesimleri tarafından eleştirilmiştir.
Ekşi Sözlük'teki yazarlara ve içeriğe getirilen eleştiriler temelde sitede yer alan yazıların kişilere yönelik yazılı saldırı ve hakaret içerdiği, bilgi kirliliğine sebep olduğu ve yazarlarının kullanıcı adlarının arkasına saklandıkları yönündedir.34 1 Eylül 2012 tarihinde siteye girilen yazıların artık forum sayfalarındaki yazılardan farksız olduğunu ve bunun kontrolünün zor olduğunu belirten 12 kişilik Ekşi Sözlük moderasyon ekibi topluca istifa ederek bu tepkilerini dile getirmişlerdir.35
Yönetim ve sözlüğün hukuk birimine getirilen eleştiriler ise Ekşi Sözlük'te belirli firma ve şirketlere ortak ticari ilişkiler nedeniyle ayrıcalıklar tanındığı ve bu firmalarla ilgili yazılan eleştirilerin yönetim tarafından silindiği yönündedir. 14 Ağustos 2012 tarihinde Ekşi Sözlük avukatı Başak Purut ortağı ve avukatı olduğu bir başka firma hakkında sitede yazılan bir eleştiriyi "firmanın ticari itibarı zedeleniyor" gerekçesiyle siteden kaldırmış ve bu durum büyük tepki toplamıştır.36
Ayrıca yazar bilgilerinin yazara haber verilmeksizin savcı ve polislerle paylaşıldığı noktasında da site yönetimine eleştiriler getirilmiştir.37
Yazar adaylarının sürekli gündeme taşıdığı bir diğer konuysa, 'çaylak onay listesi'38 sisteminin kaldırılması yönündedir. Sisteme göre, yazar olmak isteyen çaylakların on entry girmeleri ve belirli aralıklarla siteyi ziyaret etmeleri gerekmektedir. Belirli aralıklarla siteyi ziyaret etmeyen yazar adaylarının çaylak onay sıralamaları geri düşmektedir. Örneğin bininci sıradaki bir yazar adayının sırası bir gün içerisinde 1500'e gerileyebilir. Birinci sıraya kadar ulaşan yazar adayları değerlendirmeye göre yazar olabilir veya yeniden on entry girmeleri istenebilir. Algoritma ile ilgili detaylı anlatımlar yapılmıştır.39
Rap şarkıcısı Ceza ise Feyz Al adlı şarkısının bir mısrasında sözlük ile ilgili eleştirisini dile getirmiştir.
Sitede İslam peygamberi Muhammed'e yönelik eleştiri ve küfür içerikli yazıların vb. yayınlamasından ötürü Angelz Co takma adlı bir grup hacker tarafından hacklenmiştir.404142
Ekşi Sözlük’te 2013 yılı içinde 120 milyon farklı kişi tam 4 milyar sayfa görüntüledi. Sözlükte en az ziyaret 838.113 rakamı ile 3 Eylül Salı günü gerçekleşti. Sözlükte en fazla ziyaretin yaşandığı gün ise 25 Aralık Çarşamba günü. 25 Aralık’ta tam 1.787.434 ziyaret gerçekleşti Ekşi Sözlük’e. Ziyaretçilerin sözlükte geçirdikleri ortalama süre ise 9 dakika.
Ziyaretçilerin yüzde 72,5'i eski ziyaretçilerden oluşuyor. Her bir ziyaretçinin ortalama 8 sayfa görüntülediği Ekşi Sözlük’ü en çok ziyaret eden ilk üç ülke Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri ve Almanya olarak görülüyor. Türkiye genelinde ise sözlüğü en fazla ziyaret eden iller 3 büyük şehrimiz İstanbul, Ankara ve İzmir. Ziyaretçilerin en çok kullandığı tarayıcı Google Chrome olurken, en çok ziyaretçinin geldiği mobil cihaz ise iPhone'dur. Arama motorların trafiğinin büyük çoğunluğu ise Google ve Yandex‘ten gelmektedir. En çok kullandıkları işletim sistemi ise Windows 7.
Ekşi Sözlük'ün tasarımı, 28 Şubat 2016 tarihinde büyük oranda değişikliğe uğradı. Değişikliklerin büyük bir kısmı başta olmak üzere mevcut gri arayüz yerine beyaz arka plan rengi ve siyah fontlar kullanılması, yazarlardan büyük tepki aldı.43 Sitenin eski yöneticisi Sedat Kapanoğlu ise yeni tasarımın mobilde çok iyi ve kullanışlı olduğunu söyledi.44 CEO Başak Purut ise yeniliklerin devam edeceğini ifade etti. Diğer yenilikler de şöyleydi:4546
Tasarım değişikliği karşısında "holy strat" isimli sözlük yazarı bir protesto başlattığını duyurdu ve tema eski hâline gelene kadar yeni içerik girmeyeceğini söyledi. 800 yazar bu çağrıya katıldığını belirtmek için kullanıcı adını ilgili başlığa yazdırdı.47
6 Mart 2016'da "ulotrix" isimli sözlük yazarı, tema konusundaki çağrılarına Sözlük yönetiminin kayıtsız kaldığını söyleyerek yazarlara entry{{'}}lerini silme çağrısı yaptı ve bu çağrıya uyan yazarlar 13 Mart 2016'ya kadar 1 milyon entry sildi.4849 Sözlük yönetimi, 7 Mart'ta ilgili tepkilere yönelik bir açıklama yayımladı ve yeni tema tasarlanırken muadil sitelerin tasarımının örnek alındığı söylendi. Ayrıca beyaz fonun değişeceği 4 görünümün ve içeriklerin Ekşi Şeyler'de yayımlanmama seçeneğinin eklendiğini, sonrasında yapılacak tüm değişikliklerin ve sözleşme değişikliklerinin yazarlara önceden bildirileceği söyledi.50 Bu açıklamayla bağlantılı olarak 8 Mart'ta toplu kadın yazar alımı hakkında diğer yazarların görüşlerinin beklendiği açıklandı.5152
Ekşi Şeyler, kültür, bilim, eğlence, yaşam, spor ve haber kategorileri barındıran temel amacı bilgi sağlamak olan internet sitesi. Aynı zamanda Ekşi Sözlük'ün alt kuruluşu.5354
Orijinal kaynak: ekşi sözlük. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page